دحج اکبر حقیقت

دخلکو په مجلسونوکې اورو : سږکال حج اکبر ده یا فلانی کال چې زموږ پلار هم په حج کې راسره و حج اکبر و او داسي نور... دوی فکر کوې چې عرفات دجمعي په ورځ شې نو هغه حج اکبر دی او ترڅو .... حجونو یې ثواب زیات دی ، زه غواړم د

ا موضوع دشریعت په رڼا کې وڅیړم څو دحج اکبر او د دي عامیانه فکر حقیقت روښانه او واضح شې ، څرنګه چې حج داسلام مهم رکن او یو شرعي امر دی نو دهغه په اړه باید دشریعت په رڼا کې حکم وکړل شې نه دعامیانه ، ناسمو او غلطو فکرونوپه رڼا کې ، اوس راځو مطلب ته :

په قرانکریم کې دحج اکبر ترکیبي توری راغلی دی : واذان من الله ورسوله الي الناس یوم الحج الاکبر .. (سورة توبه ۳ ) داراز په حدیثو کې هم دحج اکبر توری راغلی دی چې وروسته به هغه حدیث راوړو د مفسرینو او محدثینو علماوپه دي اړه څو قولونه او ویناوي راغلي دې چې په لاندي ډول یې را اخلو :

(1) د قرباني ورځ دحج اکبر ورځ ده

عبدالله بن عمر رضی الله عنه وایې : رسول الله صلی الله علیه وسلم په حجه الوداع کې دقرباني په ورځ (یوم النحر) د جمراتوپ همنځ کې ولاړ و او ویل یې : هذا یوم الحج الکبر ( بخاري ج ۱ ص ۲۳۵ - مسند امام احمد ج ۵ ص ۴۱۲ - ابوداود ج۱ ص ۱۹۴ ) یعني دقربانی یا اخترورځ د حج اکبر ورځ ده،داراز له علي بن ابي طآلب رضي الله عنه نه چا پوښتنه وکړه چې د حج اکبر ورځ کومه یوه ده ؟ هغه ورته وویل : دقرباني ورځ د حج اکبر ورځ ده( ترمذي ج۱ص۱۱۵) .
په یو بل روایت کې راغلي دې رسول الله صلي الله علیه وسلم وایې : الحج الاکبر یوم النحر والحج الاصغر العمره ( بیهقي ج۴ ص ۳۵۲ ) یعنيحج اکبر دقرباني ورځ ده او حج اصغر عمره ده ،ابوهریره رضی الله عن وایې : زه ابوبکر (رضی الله عنه ) مني ته له هغو خلکو سره لیږلی وم چې په منی کې یې د قربانی په ورځ دا اعلان کاو ه
چې له دي کاله وروسته به مشرک حج نه کوې ، اونه به څوک بي جامو طواف کوې ، ابوهریره وایې : ویوم الحج الاکبر یو م النحر والحج الاکبر الحج ، ( بخاري ج۲ ص ۴۵۱ ، بخاري ج۲ ص ۶۷۱ ، مسلم ج۱ ص ۴۳۵ ، ابوداو د ج۱ ص ۱۹۴د) یعني دحج اکبر ورځ دقرباني ورځ ده او له حج اکبر نه مراد حج ده ،

یوم النحر یاد اختر ورځي ته ځکه حج اکبر وایې چې دزیات مناسک په همدي ورځ ترسره کیږې اوپه نورو ورځو کې دومره زیات مناسک نه وېپه دي ورځ له سپیده چاود وروسته په مزدلفه دریدل وې ، بیا مني ته تګ وې او جمره عقبه ( لوی شیطان) ویشتل وې ، قرباني کول وې ، بیا حلقیا قصر کول وې ، طواف زیارت کول وې ، او بیا بیرته مني ته ستنیدل وې ، نوځکه دي ورځي ته حج اکبر ویل کیږې( المغني لابن قدامه ج۵ ص ۳۲۰، کوکب الدري ج۲ ص ۱۵۹ ، ) ملا علي قاري وایې چې دا د علی ابن ابي طالب ، عبدالله بن ابی اوفی ، شعبياو مجاهدبن جبر قول دی ،

(2) دعرفي ورځ حج اکبر ده

دویم قول دادی چې دعرفي ورځ ته حج اکبر ویل کیږې لکه په دي اړه له عمر بن الخطاب ، عبدالله بن عمر ، عبدالله بن عباس او عبدالله بنزبیر رضی الله عنهم نه روایتونه راغلي دې ( عمره القاری ج۱۰ ص ۸۳ ) له مسور بن مخرمه رضی الله عنه نه روایت ده چې رسول الله صلی الله علیهوسلم دعرفات په ورځ موږ ت خطبه وویله ، دخدای له حمد او ثنا وروست یې وویل : فان هذا الیوم یوم الحج الاکبر ( عمده القاري ج ۱۰ ص ۸۳ )
یعني دا نن ورځ د حج امبر ورځ ده ،

(3) دریم قول
دریم قول دادی چې دحج پنځه واړه ورځي ټولي حج اکبر بلل کیږې چې یوم عرفه او یوم النحر هم پکي راځې ، او دا چې پنځه واړه ورځي په مفرد نوم(یوم الحج الاکبر) سره یادیږې ددي له پآره دلیل دادی چې په عربي ژبه کې د ( یوم ) توری دمطلقي زماني او وخت له پآره کارول کیږ ېاو پّ دي کېمشکل نشته لکه د بدر دغزا څو ورځي په قرانکریم کې په (یوم الفرقان) سر یادي شوې دې داراز د عربو نوري جګړي چې څو ورځي غځیدلي دی بیاهم دیوم په مفرد نوم سره یادیږې لکه یوم بعاث ، یوم احد یوم الجمل او یوم الصفین ، ( عمده القاري ج ۱۰ ص ۸۳ )

(4) څلرم قول

څلرم قول دادی چې له حج اکبر نه مراد حج قران دی او له حج اصغر نه مراد حج افراد ده او دا په ځیني روایاتو کې دمجاهد قول بلل شوی دی(مخکينی مرجع)

(5) پنځم قول
پنځم قول داهم دی چې عمره حج اصغر ده او حج حج اکبر ده ، الحج هو الحج الاکبر والعمرة الحج الاصغر ، ( مخکینی مرجع )

مشهوره تیروتنه

زموږ په خلکو کې ډیره مشهوره ده چې که دجمعي په ورځ عرفات شې نودا حج اکبر بلل کیږې ، او دا خبره نه په قرانکریم کې کوم اصل لرېاو نه یې په حدیثو کې یادونه شوې ده نو دا خبره یوه مشهور تیروتنه بللی شو او هیڅ حقیقت نلرې بلکي دهرکال حج ته حج اکبر ویل کیږېلکه مخکي تفصیل تیرشو ، په روایاتو کې راغلي چې په کوم کال رسول الله صلی الله علیه وسلم حج کاوه په هغه کال اتفاقا عرفات د جمعيپه ورځ واوس دا خبره ثابته ده چې دجمعي ورځ پخپله دفضیلت ورځ ده اوپه دي ورځ عرفات کیدل دفضیلت زیاتوالی راولي اوبل دا چې پهدي توګه دحاجي حج درسول الله صلی الله علیه وسلم له حج سره برابریږې دا فضیلت یې صحي دی او امام ابن القیم دي د دا ډول حج لس ګټيبیان کړې دې خو بیا هم دادحج اکبر له مفهوم او معنا سره هیڅ اړیکه نلرې دحج اکبر موخه او مطلب څه ده هغه مخکي بیان شو ،

اصلا دا ستونزه له یوه بي اصله روایت نه راولاړه شوې ده او هغه روایت داسې ده : ان رسول الله صلي الله علیه وسلم قال :افضل الایام یوم عرفهوافق یوم الجمعه وهو افضل من سبعین حجه فی غیر جمعه یعني دعرفي ورځ ترټولو غوره ورځ ده چې له جمعي سره یوځا شې اوپه دي ورځ حجله اویا هغو حجونو نه زیات ثواب لرې چې دجمعي په ورځ نه وې ، داروایت رزین په خپل کتاب تجریدالصحاح کې دموطا په حواله سره راخیستیدی او علماء وایې چې داروایت هیڅ اصل نلرې او باطل روایت دی اوپه دي اړه دعلماو له پآره دا لاندي تحقیق په عربي ژبه را نقل کوم :

لا نعلم حديثاً أنه إن وافق عرفة يوم الجمعة أنه تكون الحجة في ذلك العام تعدل سبع حجات ، بل الوارد " سبعون حجة " و " اثنتان وسبعون حجة " لكنهما لا يصحان بحال !أما الأول فقد ورد متنه في حديث ، لكنه باطل لا يصح ، وأما الثاني فلم نقف له على سند ولا متن ، فهو لا أصل له .ونص الحديث الوارد :" أفضل الأيام يوم عرفة إذا وافق يوم الجمعة ، وهو أفضل من سبعين حجة في غير جمعة " .وقد حكم عليه الأئمة ببطلانه ، وعدم صحته :
1. قال ابن القيم – رحمه الله - :
وأما ما استفاض على ألسنة العوام بأنها تعدل ثنتين وسبعين حجة : فباطل لا أصل له عن رسول الله صلى الله عليه و سلم ولا عن أحد من الصحابة والتابعين والله أعلم ." زاد المعاد " ( 1 / 65 ) .2. قال الشيخ الألباني – رحمه الله – في " السلسلة الضعيفة " ( 207 ) - بعد أن حكم على الحديث بأنه باطل لا أصل له - :
و أما قول الزيلعي - على ما في " حاشية ابن عابدين " ( 2 / 348 ) : رواه رزين ابن معاوية في " تجريد الصحاح " - : فاعلم أن كتاب رزين هذا جمع فيه بين الأصول الستة : الصحيحين ، وموطأ مالك ، و سنن أبي داود ، والنسائي ، والترمذي ، على نمط كتاب ابن الأثير المسمى " جامع الأصول من أحاديث الرسول " ، إلا أن في كتاب " التجريد " أحاديث كثيرة لا أصل لها في شيء من هذه الأصول ، كما يعلم مما ينقله العلماء عنه مثل المنذري في " الترغيب و الترهيب " ، وهذا الحديث من هذا القبيل ، فإنه لا أصل له في هذه الكتب ، ولا في غيرها من كتب الحديث المعروفة ، بل صرح العلامة ابن القيم في " الزاد " ( 1 / 17 ) ببطلانه ، فإنه قال بعد أن أفاض في بيان مزية وقفة الجمعة من وجوه عشرة ذكرها : وأما ما استفاض على ألسنة العوام بأنها تعدل اثنتين وسبعين حجة : فباطل لا أصل له عن رسول الله صلى الله عليه وسلم ، و لا عن أحد من الصحابة و التابعين .و أقره المناوي في " فيض القدير " ( 2 / 28 ) ثم ابن عابدين في " الحاشية " .انتهى
وفي " السلسلة الضعيفة " ( 1193 ) قال – رحمه الله - :قال السخاوي في " الفتاوى الحديثية " ( ق 105/2 ) :
" ذكره رزين في " جامعه " مرفوعا إلى النبي صلى الله عليه وسلم ، ولم يذكر صحابيه ، ولا مَن خرَّجه ، والله أعلم " .
انتهىوفي " السلسة الضعيفة " ( 3144 ) قال – رحمه الله - :قال الحافظ في " الفتح " ( 8 / 204 ) بعد أن عزاه لرزين في " الجامعة " مرفوعاً : " لا أعرف حاله ؛ لأنه لم يذكر صحابيه ، ولا من أخرجه " .
وقال الحافظ ابن ناصر الدين الدمشقي في جزء " فضل يوم عرفة " :" حديث " وقفة الجمعة يوم عرفة أنها تعدل اثنتين وسبعين حجة " حديث باطل لا يصح ، وكذلك لا يثبت ما روي عن زر بن حبيش : أنه أفضل من سبعين حجة في غير يوم جمعة " . انتهى

کیسي اوپندونه

په ټولیزه توګه دکیسي په ژبه پیغام او ګټورحکمتونه ترخلکو رسول ډیر په زړه پورې او ګټور کاردی اوکه په کومه لنډه کیسه کې یولوی حکمت نغښتی وې او دکارخبره لوستوالوته ورسوې دا نو ډیره خوندوره خبر د ه ، ځکه اوس خلک وایې وخت نلرو اوږده شیان ... نه خوښوې ، نیت مې کړې ده د زړه له اخلاصه .... چې ګرانو لوستوالو ته لنډي کیسې راټولي کړم او دپایلي اونتیحي اخیستني په توګه به دوه دری لنډي جملي هم ورپورې نښلوم . 

یادونه : دلته زه خپلي زړې اونوې ټولي کیسې رایوځای کوم خدایدې وکړې مکرري هغه مو خسته نکړې بښنه غواړم .

(۱)

د واوري په اوریدلو سره هغه بڼ تک سپین وځلیدی ، هلته دریو ملګرو لوبي کولې یوه یې وویل : راځئ له یوه بل ن دمخکي کیدلو لوبه وکړو ، د بڼ په دیوال کې به یو هدف وټاکو اوبیا به هغه ځانونه رسوو په واورو کې به په خپلو بوټونو لاره جوړوو او هریوبه کوښښ کوې چې ترهدفه سیخه او مستقیمه لاره جوړه کړې اوهیڅ کږوالی ونلرې ،

دوی له یوه بل نه بیل شول او هر یوه هدف ته دلاري په جوړولو پیل وکړ ، په بوټونو یې واوره تخته کوله او لاره یې جوړوله ، په دوی دریو کې یې یو په مکمله توګه له هدف نه کوږ ولاړی ، دویم فکر کاوه چې ده به هدف ته سیخه لاره جوړه کړې وې خو چې هدف ته له رسیدلو وروسته یې بیرته لاريته ولیدل هغه کله چپي اوکله ښۍ خواته کږه وږه جوړه شوې وه ، اودریم یې هدف ته مستقیمه لاره ایستلي وه ، دوی په خپلو کې سره کیناستل او دا
پوښتنه یې رامنځته کړه چې ولي لومړې ملګرې پوره کږه او دویم یوڅه کږه او دریم سمه سیخه لاره هدف ته ورسوله ، دریم او بریالي ملګري وویل :
تاسو دواړو لاندي خپلو پښوته کتل ځکه مولاري کږې شوې اوما مخامخ وړاندي هدف ته کتل پښو او یوه بل لورته مې

نه کتل نوځکه زما لاره سیخه او ستاسو کږۍ شوې .

زموږ ژوند هم تریوه بل مخته کیدل دې موږ باید دژوند په لاره دتګ په مهال دخلکو خبرو
ته ونه ګورو ،خپل هدف باید په نظر کې ونیسو او په ثبات سره د هغه په لور روان واوسو .

الشيخ محمد صديق المنشاوي رحمه الله (سورت بقره كامل)

http://youtu.be/Ihmb1xmYln0

دځیني توبه ګارو لویه تیروتنه

نن سبا ځیني داسې خلک لیدل کیږې چې له ګناهونو توبه ګار شې دیندارې پیل کړې ، پنځه وخت لمونځ او نور سنت عملونه خپل کړې ، دیني وضعه قطعه برابره کړې ، خوپه دي وخت کې شیطان دده ذهن ته یوه خطرناکه اندیښنه پیچکارې ک

ړې هغه دا چې دی فکر کوې ډیر خلک بیلارې دي او په مختلفو ګناهونو بوخت دې ،

دلته نو ځان ته غاره شې چې ته خو اوس پر دین مستقیم شوی یې او پوره دینداره یې اوخلک خو هلاک او برباد دې او ټول د جهنم لورته روان دې ، په داسې حالت کې په ده کې دوه ناروغي په یوه ځای پیداشې یو په خپل عمل مغرور کیدل اوبل خلکوته په سپکه کتل چې دا دواړه هلاکوونکي خویونه او ډیر بد خصلتونه دې .

رسول الله صلي الله علیه وسلم وایې :
إذا قال الرجل هلك الناس فهو أهلكهم ( رواه مسلم و ابوداود)

یعني چې یوڅوک ووایې :خلک ټول هلاک شول نودی ترټولو ډیر هلاک شو ، امام ابوداود رحمه الله ددي حدیث په شرح کې وایې
داخبره چې یوڅوک په دي نیت وکړې چې په خلکو یې زړه خوږیږې او په خپل عمل مغرور نه وې نو شاید پروابه نلرې خو که یوڅوک داخبره په داسې حالت کې وکړې چې خپل ځان ډیر دینداره ورته ښکاره اوپه خپل عمل غرور کوې بیانو دا خطرناکه خبر ده اباید ونه کړل شې .

موږ مخکې یادونه وکړه چې ځیني هغه خلک چې نوې یې توبه ایستلي وې او د دینداري خوند یې هم څکلی وې ، شیطان دهغه له پاره داسې لاري لټوې چې دی په ځان هم نه وې خبر او هغه هلاک کړی وې بناء مسلمانان وروڼه باید دشیطان ګڼ شمیره دروهو اوچلوټیو ته ځیر واوسې اوپه تیره هغه وروڼه چې علمي پانګه یې کمه وې هغوی باید ګام په ګام له نیکو او بي غرضه علماو لارښوونه ترلاسه کړې اوزموږ دا پیغام باید تل په یاد ولرې .

دخلکوعیبونه مه لټوئ

 یو وخت یو باچا و په یوه سترګه ړوند اوپه پښه ګوډ و ، یوه ورځ یې دهیواد تکړه انځورګران اورسامان ټول راوغوښتل او امر یې وکړ چې د ده یو انځور وکاږې په دي شرط چې دده عیبونه پکي ښکاره نه وې ...
 ټولو انځور ګرانو انکار وکړ او ویې ویل :  دیوه ړانده اوګوډ انسان داسې انځور به څنګه کاږې چې روغه سترګه اوروغه پښه ولرې ؟!!

ټولو انځورګرانو د باچا له انځور جوړولو نه انکار وکړ خو د دي ټولیز او عام انکار په منځ کې یو انځورګر رامنځته شو او سینه یې وډبوله چې داکار دی کوې ...!!  په کار یې پیل وکړ او دباچا یوښایسته انځور یې تیارکړ او هغه داسې چې باچا دښکارپه حالت کې ګونډه ماته اودښکار د ټوپک ځخي ته  یې  یوه سترګه پټه اوپه بله هدف کره کوې !!!

په دي توګه باچا ښایسته انځور په داسې توګه تیارشو چې دواړه درانه عیبونه یې هم پکي پټ شول ، کاش موږ هم د دي انځور ګرپه څیر دنورو خلکو د شخصیت مثبت انځورونه واخلواوپه منفي ټکو او سلبیاتو یې سترګې پټي کړو ، هیڅ دسې انسان نشته چې هغه تیروتني او منفي اړخونه ونلرې خو که موږ دځان اونورو ارامي او خوشالي غواړو باید د هرچا ایجابي او مثبتو خصلتونو ته ځیرپآته شو اوپه منفي خویونو یې سترګي پټي کړو .

يحـــكى أنه كان يوجد ملك أعــرج ويرى بعين واحدةوفي أحد الايام .. دعا هاذا الملك [ فنانيـن ] ليرسموا له صورة شخصية بشرط أن " لا تظهر عيوبه " في هذه الصورة فرفض كل الفنانيــن رسم هذه الصورة !فكيف سيرسمون الملك بعينين وهو لايملك سوى عين واحدة ؟
وكيف يصورونه بقدمين سليمتين وهو أعرج ؟

ولكن ..وسط هذا الرفض الجماعي ( قبل أحد الفنانين رسم الصورة )وبالفعل رسم صوره جميلة وفي غايــة الروعة كيف ؟؟تصور الملك واقفاً وممسكاً ببندقيــــة الصيد ( بالطبع كان يغمض إحدى عينيه ) ويحني قدمـــه العرجاء وهــكذا رسم صورة الملك بلا عيــوب وبكل بساطـة 

{ ليتنا نحاول أن نرسم صوره جيدة عن الآخرين } مهما كانــــــــــــت عيوبهم واضحة .. وعندما ننقل هذه الصورة للناس .. نستر الأخطاء فلا يوجد شخص خال من العيوب فلنأخذ الجانب الإيجابي داخل أنفسنا وأنفس الآخرين ونترك السلبي فقط لراحتنا وراحة الآخرين

د رښتیا ځواک

ابن هشام لیکلي دې چې له رسول الله صلی الله وروسته ترټولو مخکي دخلکو په مخکې په لوړاواز دقران تلاوت کوونکی عبدالله بن مسعود رضی الله عنه و ، یوه ورځ صحابه کرام یوځای سره ناست وو او ویې ویل : په خدای سوګند تراوسه قریشو په 

لوړ اواز قران ندی اوریدلی په تاسوکې څوک شته چې قریشوته په لوړاواز تلاوت وکړې ، عبدالله بن مسعود وویل : زه یې ورته کوم ، عبدالله بن مسعود لږځواکه او کمزوری انسان و په مکه کې یې خپل قوم هم نه و چې دسختي په مهال یې د ده مرسته کړي وی ، دا مهال ده د خلکو شپني کوله اوپه (ابن ام عبد) سره یې شهرت لاره ، نو ملګرو یې ورته وویل چې موږ پرتاویریږو ، دی کارته باید داسي کس تیارشې چې هغه په مکه کې قوم لرې نوکه قریش په هغه برید وکړې خپل قوم به دده ملاتړ وکړې ، عبدالله بن مسعود رضی الله عنه وویل : ما پریږدئ الله به زما مرسته کوې ،

عبدالله بن مسعود روان شو او کوم ځای به چې قریش کیناستل هلته ورغی ، د دوی خواته ودریدی ، بسم الله الرحمن الرحیم یې وویله او له هغه وروسته یې په لوړ اواز د رحمن سورت پیل کړ .... ده تلاوت کاوه او قریشو په خپلوکې له یوه بل نه پوښتني پیل کړې چې ابن ام عبدڅه وایې ... یوچا ورته وویل : دا دهغه خبرو یوه برخه ده محمد (صلی الله علیه وسلم) ته ورکړل شوې ده هغوی چې داخبر واوریدله پاڅیدل او عبدالله ین مسعود یې په خوله خوله کې په سوکونو وواهه ، اوده خپل تلاوت کاوه ، له دي وروسته چې دی خپلو ملګروته راغی هغوی یې پر مخ د وهلو نښي ولیدلي نو یې ورته وویل چې موږ پرتاویریدو چې هغوی به دی ووهې خو هغه ورته وویل : په خدای سوګند دخدای دښمنان چې نن ماته څومره کمزوري ښکاره شول یو وخت هم هغوی ماته دومره کمزوري نه وو ښکاره شوې ، که تاسو غواړئ سبا بیاهم زه هغوی ته ورځم او قران ورته تلاوت کوم ، ( ما اعداء الله اهون علی منهم الان لئن شئتم لاغادینهم بمثلها غدا ، سیرت بن هشام لومړی ټوک مخ ۳۳۷)

په یوه کمزږري او بي اسري انسان کې دومره ځواک له کومه پیداشو ، چې هغه پرته له څه مادي ملاتړ نه د خپل سرټمبه دښمن د غونډ ي په منځ کې ودریدی اوپه لوړ اواز یې هغه خبرې پیل کړې چې هغوی یې له اوریدلو کرکه لرله ، ددي ځواک راز په رښتیا باندي دهغه پریقین کې نغښتی و ، عبدالله بن مسعود په دي خبره یقین لاره چې دی پرحقه او قریشو په ناحقه دې ، کله چې قریشو دقران دتلاوت په مقابل کې دهغه ډبول پیل کړل نو دده یقین نورهم زیات شو ځکه هغه پوه شو چې قریش په د دلیل او منطق په ژبه هغه ته ځواب نشې ویلی ، اوپه ده باندي دهغوی فزیکي تیری ددي خبرې کره دلیل دی چې داستدلال او منطق په ډګر کې هغوی بي وسه او څه نلرې ، عبدالله بن مسعود درښتیا ځواک لاره او بي شکه چې درښتیا ځواک له نوروټولو ځواکونو زیات ده .

په نړۍ کې دځواک او میړنیتوب راز دانده چې انسان په له ستونزو سره نه مخامخ کیږې ، په دي نړۍ کې هرڅوک له ستونزو او مشکلاتو سره مخامخ کیږې د ځواک اومیړاني اصل راز داده چې انسان داسي یقین ولرې چې دخپل هدف اوموخي په لاره کې ستونزي او مشکلات هغه ته سپک او اسانه ښکاره شې ، دستونزو او مشکلاتو په دي نړۍ کې هغه څوک ستونزي او مشکلات زغملی شې چې له دي مشکلاتو لوی شی یې موندلی وې ،

مومن په کامله توګه داشی موندلی دی هغه د داسي حق پیرو دی چې په عظمت او صداقت کې یې دی یوه ذره شک او شبهه هم نلرې ، او پر دي برسیره هغه باور لرې چې په دي لاره کې ستونزي او مشکلات به په اخرت کې د ده بریالیتوبونه زیاتوې او په دي یقین سره هغه دحق په اعلانولو سره داسې خوند او لذت اخلې چې پرهغه خوشالي د پای کرښه نلرې ، او پرده باندي دمخالفینو تیری او ظلم د ده یقین زیاتوې او داباور یې لازیاتیږې چې دی پر حقه او مخالفین یې پرباطل ولاړ دې ، پر یوچا ظلم او تیری د تیرېکوونکي او ظالم د ماتي اوشیکست اعلان ده ،

دایمان او اسلام پر داعي باندي دمخالفینو تیری او ظلم د دي خبرې ثبوت ده چې هغوی دمنطق او استدلال په ډګر کې لوبه باللي ده ځکه یوڅوک چې دلیل اومنطق لرې هغه له تیرې اوځواک کارولونه کار نه اخلې ،

رښتیا یوه لوړه ذهني موندنه ده ، ددي مطلب داده چې د رښتیا د ځواک خزانه په انسان کې دننه ده او نورټول ځواکونه باندني او خارجي دې او دهغه ځواک خزانه له انسان نه دباندي ده دنورو ځواکونو خزانه محدوده وې او یو وخه پای ته رسیږې اوباندنی ځواک په نازکو حالاتو کې دځان د ژغورني په فکر کې وې او په سختو حالاتو کې دزورور له ملاتړ نه لاس اخلي ، او درښتیا او صداقت معامله داسي نده درښتیا دځواک زیرمه هیڅکله نه ختمیږې یوڅوک چې یوځل د حق او رښتیا ځواک ترلاسه کړې نو دهغه له روح سره پیوند شې او تراخیره پ،ري ورسره مل وې آن هغه وخت هم د رښتیا او حق ځواک له انسان سره ملتیا کوې چې په دي نړۍ کې یې هیڅ خواخوږی او ملګری نه وې پاته شوی .

مومن چې کومه رښتیا ترلاسه کړي ده هغه دخدای پر شتون او یووالي دهغه یقین دی اودا یقین ترټولو لوی حقیقت ده نویوڅوک چې ترټولو لویه هستي ترلاسه کړې هغه له کوچنیوځواکونو څخه نه ویریږې او له هغه ستر ذات وروسته دبل څه په لټه کې کیدلو ته اړتیا نشته .
من وجد الله فماذا فقد ومن فقد الله فماذا وجد .